Gorąco i praca: zagrożenie stresem cieplnym

Wraz z nadejściem lata i stopniowym wzrostem temperatur, ryzyko stresu cieplnego dla pracowników, zwłaszcza tych zatrudnionych w sektorach takich jak budownictwo, rolnictwo, logistyka i transport, ponownie znalazło się w centrum uwagi. W coraz bardziej nieprzewidywalnym kontekście klimatycznym, charakteryzującym się częstymi i intensywnymi falami upałów, instytucje wzmacniają ramy prawne i operacyjne w celu ochrony zdrowia w miejscach pracy.

Czym jest stres cieplny?

Zgodnie z definicjami podanymi przez INAIL (Krajowy Instytut Ubezpieczeń od Wypadków przy Pracy), stres cieplny występuje, gdy ciało pracownika jest narażone na brak równowagi między ciepłem wytwarzanym wewnętrznie (zwłaszcza podczas wysiłku fizycznego) a ciepłem wymienianym ze środowiskiem zewnętrznym. Jeśli organizm nie jest w stanie rozproszyć nadmiaru ciepła, mogą wystąpić poważne dolegliwości, takie jak udar cieplny, odwodnienie czy skurcze mięśni. Również sytuacje odwrotne, takie jak intensywne zimno, mogą być niebezpieczne, prowadząc do hipotermii lub odmrożeń.

Ryzyko stresu cieplnego jest ściśle uzależnione od mikroklimatu, tj. zestawu czynników środowiskowych wpływających na komfort cieplny: temperatura powietrza, wilgotność względna, prędkość powietrza i średnia temperatura promieniowania. Na podstawie tych elementów INAIL rozróżnia środowiska umiarkowane, w których nacisk kładziony jest na komfort cieplny, oraz środowiska ekstremalne, w których stres cieplny stanowi realne zagrożenie dla zdrowia pracowników.

Nowe wytyczne INAIL-CNR 2024

W 2024 r. INAIL zaktualizował, we współpracy z CNR (National Research Council), wytyczne operacyjne dotyczące radzenia sobie ze stresem cieplnym (Progetto Worklimate). Aktualizacja ta wynika z potrzeby dostarczenia skuteczniejszych i bardziej aktualnych narzędzi dla Służb BHP (RSPP), lekarzy medycyny pracy, pracodawców oraz koordynatorów ds. bezpieczeństwa.

Wśród nowości:

• Wprowadzenie WBGT (Wet Bulb Globe Temperature), zintegrowanego wskaźnika mierzącego łączny wpływ temperatury, wilgotności, promieniowania słonecznego i wiatru na ludzkie ciało.
• Nowe procedury nadzoru medycznego, z protokołami monitorowania osób szczególnie wrażliwych (osoby starsze, pracownicy z chorobami układu sercowo-naczyniowego oraz nowo zatrudnieni).
• Cyfrowe narzędzia do oceny ryzyka w czasie rzeczywistym, takie jak aplikacje i portale pogodowe na bieżąco aktualizowane, powiązane z biuletynami Ministerstwa Zdrowia i Ochrony Ludności.
• Wytyczne operacyjne dotyczące reorganizacji czasu pracy, obejmujące możliwość wcześniejszego rozpoczynania lub późniejszego kończenia zmian, celem unikania najgorętszych godzin pracy (między 12:00 a 16:00).

Obowiązki i przepisy prawne

Włoskie przepisy prawne przewidują konkretne środki w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, z wyraźnymi odniesieniami w:

• Konstytucji Włoch, która w artykułach 32, 35 i 41 ustanawia prawo do zdrowia jako nadrzędną wartość, również w stosunku do wolności działalności gospodarczej.
• Dekrecie ustawodawczym 81/2008, który wymaga od pracodawcy oceny ryzyka związanego z mikroklimatem i podjęcia niezbędnych środków w celu ochrony pracowników.
• Wytycznych regionalnych i ministerialnych, które w przypadku fal upałów mogą prowadzić do tymczasowego zawieszenia działalności zawodowej, zwłaszcza na placach budowy czy w gospodarstwach rolnych.i.

Ponadto wprowadzono okólnik nr. 6 z dnia 18 marca 2022 r. Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, zawierający wyjaśnienia dotyczące stosowania zabezpieczeń społecznych w przypadkach zawieszenia działalności z powodu "zagrożeń związanych z ekstremalnym upałem". Środek ten pozwala pracodawcom uruchomić zwykły fundusz dodatków do wynagrodzeń, bez konieczności wskazywania wyjątkowych zdarzeń, pod warunkiem udokumentowania zagrożenia oficjalnymi biuletynami meteorologicznymi.

Praktyczne środki i zalecenia

Aby zmniejszyć ryzyko stresu cieplnego, przedsiębiorstwa są zachęcane do wdrażania działań zapobiegawczych, takich jak:

• Zapewnienie świeżej wody i zacienionych miejsc na przerwy.
• Korzystanie z oddychającej odzieży technicznej.
• Planowanie zmian roboczych z pominięciem najgorętszych godzin dnia.
• Szkolenie personelu w zakresie rozpoznawania objawów stresu cieplnego.
• Instalacja wentylatorów, klimatyzatorów lub systemów chłodzenia tam, gdzie to możliwe.

Krajowa Izba Psychologów (CNOP) podkreśla również psychologiczny wpływ stresu cieplnego, który może zwiększać niepokój, drażliwość oraz trudności poznawcze, wpływając negatywnie na bezpieczeństwo i wydajność pracy.

Stres cieplny to zatem nie tylko kwestia dyskomfortu: to konkretne ryzyko zawodowe, które może mieć poważne konsekwencje dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników. Nowe wytyczne i przepisy wzmacniają narzędzia dostępne dla firm i pracowników, ale konieczna jest również zmiana kulturowa: zapobieganie jest wspólną odpowiedzialnością.

Wraz ze wzrostem średnich temperatur i coraz częstszymi ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi, zarządzanie ryzykiem mikroklimatycznym stanie się stałym priorytetem w każdym miejscu pracy.