Praca w przestrzeniach zamkniętych lub środowiskach podejrzanych o zanieczyszczenie wiąże się z wysokim ryzykiem i nie dopuszcza improwizacji. W takich warunkach atmosfera może stać się niebezpieczna w ciągu kilku chwil, a szybkość interwencji może zadecydować o granicy między bezpiecznym działaniem a poważnym wypadkiem.
Z tego powodu ustawodawca przewidział obowiązkowe i ustrukturyzowane kursy szkoleniowe, których celem jest ochrona osób pracujących w warunkach krytycznych oraz zapewnienie zgodności przedsiębiorstw z obowiązującymi przepisami.
Środowiska zamknięte to całkowicie lub częściowo zamknięte przestrzenie, które stanowią szczególne zagrożenie dla osób w nich pracujących: np. zbiorniki, kadzie, silosy, kanały, fosy, szyby podziemne, kanały, studnie, niewentylowane tunele itp.
W takich miejscach wymiana powietrza może być niewystarczająca, mogą występować niebezpieczne stężenia gazów, niedobór tlenu, ryzyko zapłonu, nagromadzenie substancji toksycznych, brak możliwości szybkiej ewakuacji i trudności w akcji ratowniczej.
Dlatego przepisy (w szczególności Dekret Prezydenta Republiki nr 177/2011) już wcześniej przewidywały szczegółowe środki w zakresie informacji, szkolenia, procedur operacyjnych, nadzoru oraz zezwoleń na dostęp.
Nowe Porozumienie Państwo‑Regiony z dnia 17 kwietnia 2025 r., które weszło w życie 24 maja 2025 r. (opublikowane w Dzienniku Urzędowym nr 119), odnosi się również do tematyki przestrzeni zamkniętych, redefiniując metody szkolenia dla osób wykonujących w nich prace.
Na mocy nowego porozumienia przewidziano kurs szkoleniowy dedykowany pracownikom, pracodawcom i osobom samozatrudnionym, które pracują w środowiskach podejrzanych o zanieczyszczenie lub w przestrzeniach zamkniętych, zgodnie z art. 2 lit. d) dekretu prezydenckiego 177/2011.
W szczególności, w porównaniu z dotychczasową praktyką, zaostrzono wymagania dotyczące szkolenia w zakresie przestrzeni zamkniętych, nakładając większy nacisk na komponent praktyczny:
Nowe Porozumienie wprowadza pojęcie oceny skuteczności szkolenia, czyli końcowych weryfikacji skierowanych do uczestników w celu potwierdzenia nabycia wymaganej wiedzy i umiejętności.
Podmioty szkoleniowe prowadzące kursy dotyczące środowisk podejrzanych o zanieczyszczenie i przestrzeni zamkniętych (oraz ogólnie kursy z zakresu BHP) muszą posiadać odpowiednie wymagania logistyczne, organizacyjne i techniczne, a wykładowcy muszą posiadać kwalifikacje adekwatne do omawianych zagadnień.
Każdy region, w aktach wdrożeniowych, może określić dodatkowe wymagania dla podmiotów szkoleniowych działających na jego terytorium.
Przewidziano okres przejściowy do 24 maja 2026 r., w trakcie którego dopuszcza się uruchamianie kursów zgodnie z postanowieniami poprzednich porozumień, pod warunkiem że podmioty szkoleniowe i kursy będą mogły zostać następnie dostosowane do nowych przepisów.
Zgodnie z zasadami nowego Porozumienia, obowiązki szkoleniowe w zakresie przestrzeni zamkniętych muszą zostać zrealizowane do 23 maja 2026 r., tj. w ciągu 12 miesięcy od zakończenia okresu przejściowego.
W odniesieniu do kursów już przeprowadzonych, pracodawca powinien zweryfikować ich zgodność; jeśli są zgodne zostaną uznane, a termin aktualizacji będzie liczony od daty wydania certyfikatu; w przeciwnym razie należy je uzupełnić lub odbyć od nowa.
Niedostosowanie się w wyznaczonych terminach może skutkować prowadzeniem działalności niezgodnie z przepisami, z potencjalnymi skargami ze strony organów nadzorczych. Ponadto, w przypadku wcześniejszego szkolenia niezgodnego z nowymi wymogami, osoby wyznaczone do prac mogą utracić uprawnienia i być zobowiązane do odbycia pełnego kursu.
W praktyce brak dostosowania może narazić przedsiębiorstwo na ryzyko prawne i sankcje, również w razie wypadku w środowiskach podejrzanych o zanieczyszczenie i przestrzeniach zamkniętych.
W obszarze wysokiego ryzyka, jakim są środowiska podejrzane o zanieczyszczenie i przestrzenie zamknięte, szkolenie nie jest opcją, lecz bezwzględnym obowiązkiem warunkującym bezpieczeństwo osób oraz zgodność prawną przedsiębiorstw. Nowe Porozumienie Państwo–Regiony narzuca jasne terminy i wymagania: dostosowanie się do 23 maja 2026 r. to nie tylko konieczność prawna, ale także akt odpowiedzialności wobec pracowników i organizacji.
